Pierwotne ognisko serowate

Pierwotne ognisko serowate może rozmiękać z wytworzeniem pierwotnej jamy gruźliczej,, co prowadzi drogą oskrzeli do zajęcia rozległych części płuc. Proces gruźliczy w obrębie zespołu pierwotnego może uszkodzić naczynia krwionośne, umożliwiając prątkom dostanie się do krążenia dużego lub małego, czego następstwem jest-wystąpienie gruźlicy prosowatej, w której przebiegu narządy wewnętrzne są usiane małymi gruzełkami przypominającymi ziarno prosa. Masywny wysiew zjadliwych prątków gruźlicy do krwi powoduje powstanie posocznicy gruźliczej. Występuje ona u niemowląt bądź w przebiegu zakażenia gruźliczego wtórnego u osób leczonych kortykosteroidami lub wyniszczonych. Typowym wykładnikiem morfologicznym gruźlicy jest gruzełek zbudowany z komórek nabłonkowatych, komórek olbrzymich Langhansa i limfocytów. W gruzełku nie ma naczyń krwionośnych ani włókien sprężystych. Ta wytwórcza postać gruźlicy pojawia się po wczesnej fazie zmian wysiękowych u osób, u których wystąpił już dodatni odczyn tuberkulinowy. Gruzełek może ulec zbliznowaceniu, bądź też część środkowa gruzełka serowacieje w przypadkach o niepomyślnym przebiegu. Wokół gruzełków zserowaciałych wytwarzają się nowe, zajmujące coraz większy obszar narządu. Zwiększa się ilość mas serowatych, które rozmiękając mogą przebić się do światła oskrzela. Po usunięciu mas serowatych drogą oskrzeli w płucu powstaje jama.