Wtórne zakażenie z zewnątrz nazywa się zakażeniem dodatkowym. Po zakażeniu wtórnym zmiany lokalizują się najczęściej w szczytach płuc i mogą być przyczyną rozszerzenia się procesu w obrębie tego samego płata, zakażenia pozostałych części płuc, rozsiewu krwiopochodnego uogólnionego wtórnego bądź zakażenia drogą krwionośną zwykle jednego narządu. Zakażenie prątkiem gruźlicy powoduje odpowiedź immunologiczną, realizowaną przez limfocyty i makrofagi. Obecność zwapniałego zespołu pierwotnego, stwierdzanego często w materiale sekcyjnym, bez wykładników morfologicznych dalszego rozwoju choroby, świadczy o odporności immunologicznej. Większość autorów uważa, że reakcja ziarniniakowa jest zasadniczym mechanizmem patogenetycznym w gruźlicy. Wydaje się jednak, że jest ona jedynie reakcją gospodarza ograniczającą. Natomiast martwica w obrębie ziarniniaków nie jest wynikiem nadwrażliwości na prątek gruźlicy, ale wykładnikiem klęski poniesionej przez ustrój w walce z nim. Pod wpływem specyficznego leczenia obraz morfologiczny gruźlicy przybiera często inną postać. Zjawisko to nazywamy patomorfozą. Pojawia się ono także w przebiegu leczenia kiły, promienicy i innych schorzeń, szczególnie bakteryjnych. Trąd jest chorobą zakaźną wywoływaną przez prątek trądu. Okres wylęgania trwa od 9?10 do 20 lat. Źródłem zakażenia jest wydzielina z owrzodzeń trądowych.